{mosimage}Pomiędzy naszymi uszami znajdują się steki kilometrów nerwowych połączeń. Gdzie w tej plątaninie chowamy wspomnienia? Wiadomo, że części mózgu takie jak np. hipokamp są nieodzownie związane z pamięcią. Przyswajaniu wiedzy towarzyszy wytwarzanie substancji chemicznych i zmiany połączeń między komórkami – tyle wiemy dzięki podpatrywaniu mózgu przy pracy. Jednak ile razy dana rzecz musi być powtórzona przez neuron i jak z tego śmietnika potrafimy wydobyć interesujące nas rzeczy? Czy szukamy po kolei – jak komputer – a może spoglądamy od razu na wszystkie zgromadzone dane? Odpowiedź na te pytania – zdobyta dzięki badaniu ludzi i tworzeniu sztucznych sieci neuronowych – pomoże nie tylko osobom mającym problemy z pamięcią czy uczeniem się, ale też pozwoli na budowanie genialnych komputerów – prawdziwej sztucznej inteligencji.

{mosimage}Od szympansa różni nas zaledwie kilka liter genetycznego przepisu. Mimo odczytania genomu człowieka i sklasyfikowania genów, nie można wciąż wskazać tych, które są "genami człowieczeństwa". Z pewnością kilka można by za takie uznać – np. gen FOXP2 w uproszczeniu umożliwia nam mówienie – czynność unikalnie ludzką. Za to, jak wygląda Homo sapiens, odpowiada malaria, zwierzęta, jakie jedli nasi przodkowie, miejsca, gdzie się osiedlali. Ale czy tylko?

{mosimage}Praca Darwina dokonała prawdziwej rewolucji. Choć zasady powstawania nowych gatunków wyłożone w teorii wydają się być proste, to naukowcy dopiero zaczynają rozumieć, jak dochodzi do różnicowania się organizmów. Co ważne, bioróżnorodność naszej planety drastycznie się zmniejsza, co roku na listę zagrożonych gatunków wpisywane są kolejne rośliny i zwierzęta. Przy okazji badań poznajemy pomysły, na jakie wpadała natura, i co jej nie do końca wyszło.

{mosimage}Życie na ziemi opiera się na białkach i kwasach nukleinowych – skąd się one jednak wzięły? W latach 50. dwóch amerykańskich naukowców pokazało, że przepuszczając prąd elektryczny przez mieszaninę metanu, amoniaku i kilku innych gazów można wytworzyć proste związki organiczne. Inne ważne dla życia pierwiastki dosłownie spadły z nieba, wraz z kometami i meteorytami. Jednak od związku do organizmu daleko. Część naukowców uważa, że kolebką życia były ciepłe źródła mineralne, inni – że w takich warunkach RNA (na nim opierał się genom prymitywnych organizmów) nie mogłoby przetrwać. W rozwiązaniu zagadek pomogą badania składu komet prowadzone przez agencje kosmiczne, a także doświadczenia nad sztucznie stworzonymi komórkami opartymi na RNA.

{mosimage}Liczby wydają się temu przeczyć – tylko w tej części kosmosu, jaką udaje nam się obserwować, istnieją setki miliardów galaktyk, a w nich – miliardy planet. Mało prawdopodobne, by nie znalazło się tam żadne mokre i ciepłe bagienko, w którym mogłoby powstać życie. Według astronomów, uwzględniając postęp w konstrukcji narzędzi obserwacyjnych, przekonamy się o tym w ciągu najbliższych 25 lat. Podobnego zdania są naukowcy zrzeszeni w programie SETI – ci jednak wierzą, że napotkamy na istoty co najmniej tak inteligentne jak my sami.

{mosimage}Wnętrze naszej planety jest równie skomplikowane, co tajemnicze. Dzięki nowym technikom pomiarów aktywności sejsmicznej, temperatury czy nawet zdjęciom satelitarnym, poznajemy mechanizmy rządzące naszą planetą. Badania wydają się tym ważniejsze, że w ostatnich latach trzęsienia ziemi, tsunami i nagłe erupcje wulkanów pochłonęły tysiące ofiar.

{mosimage}Życie jest dla roślin bardzo wymagające i naprawdę nielekko jest je przetrwać. By jakoś sobie radzić, rośliny wymyśliły dziwne strategie rozmnażania, choćby takiego, do którego wystarczy jedna komórka płciowa. Podpatrzyli to naukowcy i teraz – dzięki embriogenezie – w laboratoriach powstają zalążki kawy czy cytrusów, a także zagrożonych gatunków, które można potem powtórnie wprowadzać do środowiska.

{mosimage}Zdumiewające, że jedna bezkształtna komórka może dać początek dziesiątkom przeróżnych tkanek. Biolodzy zaczynają rozumieć, jak dochodzi do różnicowania komórek – głównie dzięki badaniom na zwierzęcych mutantach. Tak poznamy nie tylko mechanizmy sterujące rozwojem ludzkiego zarodka, ale też nauczymy się hodować z komórek macierzystych konkretne, potrzebne tkanki.

{mosimage}Każdy widział na wakacjach jaszczurkę, która w chwili zagrożenia "porzuca" swój ogon na pastwę drapieżnika – zyskując życie, nic nie traci, bo ogon może odrosnąć. Dlaczego podobnie nie może odrosnąć ludzki palec albo wątroba? Odpowiedź tkwi w genach, i to w ich małej liczbie. Nie trzeba mówić, dlaczego tak wielu naukowców ich poszukuje.

{mosimage}Któż z nas nie chciałby świętować 125 urodzin podobnie jak magazyn "Science". Naukowcy dowodzą, że jest to możliwe – wystarczy odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, umysłowa i kilka dobrych genów w spadku po rodzicach. Możliwe jednak, że taka recepta na długowieczność jest nie zawsze zadziała.