Pod koniec XIX w. Brytyjczyk Thomas Malthus uznał, że ziemska populacja rządzi się prostymi prawami – zwiększa się i zwiększa, ale tylko do określonego pułapu regulowanego przez głód, epidemie czy kontrolę urodzeń. Od czasów Malthusa liczba ludzi na ziemi urosła sześciokrotnie – jest nas ponad 6 mld, a większość demografów uważa, że w 2100 r. ta liczba zaokrągli się do 10 mld. Problemów jest tyle, ile ludzi – jak nas wyżywić, gdzie pomieścić. Dodatkowo największy przyrost naturalny obserwuje się w krajach biednych; populacje tzw. zachodniego świata systematycznie się starzeją – wkrótce zostaną tu sami emeryci. Może jednak stary filozof miał rację? Według niektórych Malthusowskim regulatorem jest HIV czy malaria trzebiące Afrykę i Azję. Jednak to raczej marne pocieszenie – lepiej myśleć, jak uchronić Ziemię przed zadeptaniem miliardem stóp.

Już dziecko powie, że dwutlenek węgla czyni z naszej planety wielka szklarnię. Zwolennicy teorii „wielkiej szklarni” wskazują na oczywiste dowody – wysychanie Afryki, podnoszenie temperatury, topnienie lodowców i czap na biegunach Ziemi. Niektórzy uważają, że środowisko samo sobie jakoś z tym poradzi i nie grozi nam klimatyczna sauna. Jednak – prócz optymistycznych wizji – opłaca się chyba uczynić kilka prewencyjnych kroków. Tak na wszelki wypadek.

Marzą o niej i naukowcy, i laicy. Choroba jaka stała się zmorą XX w. i wciąż zbiera swoje żniwa – największe w ubogich i słabo rozwiniętych krajach. Obecnie wiemy, jak zapobiegać, edukując ludzi, i jak wydłużać okres życia chorych. Firmy farmaceutyczne ścigają się w pracach na szczepionką – oby pamiętały, że ona ma ratować ludzkie życie, a nie służyć do zbijania fortuny.

„Mechanika kwantowa jest doprawdy imponująca – pisał Albert Einstein, autor królującej dziś w nauce teorii względności – jednak jakiś wewnętrzny głos mówi mi, że to jeszcze nie o to chodzi”. Naukowcy wciąż nie są w stanie jednoznacznie orzec, czy Einstein miał rację – jeśli tak, to w której części swojej myśli. Coraz bardziej skomplikowane eksperymenty z cząstkami elementarnymi wydają się być sensowną drogą do rozwiązania dylematu.

Choroby autoimmunologiczne – takie, w których organizm jest sam dla siebie wrogiem i powoli się niszczy, dotykają coraz więcej osób. Takimi schorzeniami są m.in. reumatyzm czy też niektóre choroby niszczące układ nerwowy. Gdyby móc sterować ludzką odpornością, pozbylibyśmy się alergii, łatwiej byłoby dokonywać transplantacji czy wszczepiania endoprotez. Jednak takie terapie nie mogą przynosić więcej szkody niż pożytku – naukowcy są zdania, że są prawie u celu.

{mosimage}Od czasów, gdy komputer był tylko liczydłem zajmującym kilka biurowych pomieszczeń, nie minęło nawet 100 lat. Teraz na maszynę, która dokonuje milionów obliczeń w mgnieniu oka, stać większość z nas. A naukowcy już konstruują komputery kwantowe, jeszcze (czy to w ogóle możliwe?) potężniejsze i szybsze. Czy to znaczy, że doczekamy się w końcu prawdziwe myślących komputerów?

{mosimage}W swoich laboratoriach badacze są zdolni do zmuszenia związków chemicznych do samoskładania – tworzenia większych struktur bez niczyjej ingerencji i dostarczania energii. Czy prawdopodobne jest, aby takie substancje zaczęły żyć własnym życiem? Na razie racjonalne wdaje się myślenie o inteligentnych tworzywach (kilka już istnieje), które mogą same się naprawiać w przypadku uszkodzenia.

Jak „działa” życie? By odpowiedzieć sobie na to pytanie naukowcy muszą połączyć swoje siły i wyniki badań – liczby z obserwacjami, statystyki z modelami. Niektórzy jednak uważają, że takie działania są zbyt ryzykowne, łatwo się w nich pomylić i dość do zupełnie błędnych wniosków.

{mosimage}Kooperacja wydaje się być w opozycji do generalnej zasady przetrwania – dbania tylko o swój interes. Co zadecydowało, że zwierzęta i ludzie nauczyli się żyć we wspólnotach, a niektóre organizmy nie mogą po prostu bez siebie istnieć? Dokonując matematycznych obliczeń, obserwując przyrodę i rynki giełdowe, naukowcy próbują wywnioskować, jak wygląda wzór na obliczanie korzyści i start, jaki stosujemy w życiu.